Karina Groot maart 2019
Venus van Kostjonki, ca. 21.000 jaar v. Chr. Kalksteen, 10,3 x 4,1 max. 3.5 cm. State Hermitage St. Petersburg. Beeld
Op deze donderdagochtend in maart besluit ik bijna rechtsomkeert te maken als ik lang in de rij moet staan voor de kassa van museum de Hermitage in Amsterdam. Een keurig gekapte dame telt vijfmaal haar kwartjes, dubbeltjes en stuivers. Een heer zoekt daarna langdurig naar zijn museumjaarkaart in de binnenzakken van zijn driedelig kostuum. Vervolgens klaagt een stel in windjack en bergschoenen bij de kassa dat hun ‘vriendschap’ met het museum nog steeds niet is geregeld. Afijn, ik erger me nogal aan deze mensen die mijn tijd verdoen.
Te druk
Als ik eindelijk de tentoonstelling De schatkamer! Meesterwerken uit de Hermitage binnenloop, zie ik bezoekers die elkaar verdringen om een glimp van een kunstwerk te vangen. Ik herinner me dat ik ook de Hermitage in Sint-Petersburg zo snel mogelijk had willen verlaten omdat het er zo gekmakend druk was. Ik vatte toen het plan op om de rustige ruimtes op te zoeken in dit museum aan de Neva, accepterend dat ik dan de ‘grote namen’ niet zou zien. Ik besluit volgens ditzelfde plan door deze tentoonstelling aan de Amstel te lopen.
Ik passeer vele gezelschappen in verschillende vertrekken van de tentoonstelling verdeeld over twee verdiepingen. Telkens scan ik door mijn bijna dichtgeknepen ogen de ruimte. Soms hoor ik een hoge schelle stem van een gids en vurige vragen van bezoekers, soms gefluister van stelletjes. Ik hoor hoesten, zware voetstappen of getik van dameshakken. Vaak ruik ik zware parfum, soms een vleugje pepermunt. Mijn eenzame gang langs de drukke menigte valt waarschijnlijk uit de toon, de ogen van beveiligers prikken in mijn rug.
Pronken
Ik loop door tot het helemaal stil om me heen is. Opgelucht haal ik adem. In een lege ruimte pronken archeologische vondsten uit Oost-Europa en Siberië in hoge glazen vitrines. In alle rust neem ik ze in me op. Ik observeer twee kleine gehoornde stieren van ongeveer 3500 jaar voor Christus, één van zilver en één van goud. Ik bewonder parmantige bronzen mens- en dierfiguurtjes met sierlijk opengewerkte handvatten van ongeveer de zesde eeuw voor Christus. Ook vangt mijn blik een gouden beker met een handvat in de vorm van een eland van de eerste eeuw na Christus. De ogen, de rugspieren en de schouderbladen van de eland zijn geaccentueerd met ingelegde stukjes turkoois, koraal en glas.
Venus van Kostjonki
Als ik na een tijdje naar de uitgang loop valt mijn oog nog net op een minuscuul beeld, het allereerste object van de tentoonstelling. Het is één van de Venussen van Kostjonki, de vrouwelijk gevormde beeldjes, die symbool staan voor vruchtbaarheid of Moeder Aarde. Ze zijn ongeveer 25.000 jaar oud en komen uit de regio Voronezj.
Mijn ogen volgen de glooiende lijnen van de elegante vrouwenfiguur door het kraakheldere glas van de grote vitrine. Mijn adem stokt. Heel wonderlijk, maar ik herken de banden in reliëf boven de borsten. Haar gebogen hoofd en gevouwen handen op haar buik trekken me als vanzelf dicht naar het glas van de vitrine toe. Haar hele figuur oogt teder en vertrouwd. Ik zit weer naast mijn moeder aan de keukentafel in ons houten huis midden in het Veluwse bos, waar ze elke ochtend in haar nachtjapon voor haar kinderen het ontbijt maakte. Ik zie haar ijverige handen en ruik de heerlijke zoete geur van haar zachte zalmroze huid.
Mijn museumbezoek begon met irritatie. Door mijn alternatieve route door de verschillende zalen van het museum zag ik niets van wereldberoemde namen als Da Vinci, Bernini, Matisse, Rembrandt, Tintoretto en Velázquez die vanuit de Hermitage in Sint-Petersburg waren overgekomen naar de Hermitage aan de Amstel ter ere van haar tienjarig jubileum. Toch deert me dit niet. Ik genoot van enkele verfijnde archeologische vondsten en mijn museumbezoek had een bijvangst van onschatbare waarde: Ik vond een dierbare jeugdherinnering.
Beker met een eland als handvat. Foto van beeld uit catalogus De Schatkamer, Meesterwerken uit de Hermitage. p.151. Hermitage Amsterdam.
De schatkamer! Meesterwerken uit de Hermitage, 2 februari t/m 25 augustus 2019, Hermitage Amsterdam.
Cover: Venus van Kostjonki, ca. 21.000 jaar v. Chr. Kalksteen, 10,3 x 4,1 max. 3.5 cm. State Hermitage St. Petersburg. Beeld
