Karina Groot december 2020
Documentary ‘National Circus’ (still) 1967. Krasnogorsk Film Archive. Beeld
‘Net als een circus ben ik altijd onderweg’, antwoordt Taus Makhacheva (Rusland, 1983) als mensen haar vragen waar ze is gevestigd. Heel aantrekkelijk vindt ze zo’n reizend bestaan: ‘Het vergt een flexibele levenshouding, die ervoor zorgt dat vele werelden zich voor je openen’. Volgend jaar maart toert ze naar het Fries Museum in Leeuwarden dat onder meer haar installatie Charivari uit 2019 toont.
Makhacheva groeide op in Moskou en stamt af van de Avaren, een etnische bevolkingsgroep in Dagestan. Al tijdens haar kunstopleidingen in Londen was haar werk te zien op verschillende Biënnales. Ze won diverse prijzen en haar kunst is opgenomen in museumcollecties over de hele wereld. In Nederland kocht het Van Abbemuseum in Eindhoven, samen met het M HKA in Antwerpen, de video Tightrope uit 2015.
De kunstenaar verleidt, fascineert en hypnotiseert om uiteindelijk inzicht te verschaffen en nieuwe betekenissen aan te reiken. In video’s, performances en installaties komt Makhacheva’s onderwerpkeuze dikwijls voort uit haar vragen over de kunstwereld of haar observaties van verschillende culturen, waarbij de Kaukasus vaak als voorbeeld dient.
Chaotisch circus
Ook de installatie Charivari is zo’n werk. Het is ontstaan nadat de kunstenaar de Sovjet documentaire ‘National Circus’ uit 1967 zag. In dit nationale circus werden de Sovjetrepublieken vertegenwoordigd door bijvoorbeeld Azerbeidjaanse acrobaten, een Oezbeekse clown en een Dagestaanse koorddansfamilie.
De term Charivari verwijst naar een circusact waarbij acrobaten, clowns en andere artiesten gelijktijdig de piste betreden om hun kunsten te vertonen. Met elke act wordt het ritme sneller en neemt de moeilijkheidsgraad toe, waarbij de artiesten aanvankelijk met elkaar concurreren, maar uiteindelijk versmelten in een elkaar versterkend geheel.
Met de gelijknamige multimedia-installatie die volgend jaar in het Fries Museum te zien zal zijn zou Makhacheva je zomaar kunnen overrompelen door een chaotisch circus met pratende paarden en een vlieg in een zilveren cape om je vervolgens achter te laten met de vraag of dit werk eigenlijk niet een commentaar is op het al te echte circus van het hedendaagse leven.
(Schurende) culturen
Hopelijk toont het Fries Museum veel meer werk van deze kunstenaar, die haarscherp ziet wat is aangetast, vergeten of overheen gekeken in culturen of waar het pijnlijk schuurt tussen culturen.
Prachtig werk is bijvoorbeeld ook de video Gamsutl uit 2012, waarin een danser de vergeten dramatische geschiedenis van Dagestan verbeeldt of de video Super Taus, Untitled uit 2016, waarin Makhacheva’s alter ego met een monument van 300 kilo op haar rug, in de straten van Moskou, Parijs en Machatsjkala zoekt naar een plek om de alledaagse heldendaden te eren van de vrouwen om haar heen.
Confronterend is de video Baida uit 2017 waarin drie kunstprominenten van de Venetië Biënnale in een motorbootje zoeken naar een vermeende performance ergens midden op zee. Ze horen het aangrijpende verhaal aan over visserslui op de woeste Kaspische Zee die zich bij hevige storm vastbinden aan de voorsteven van hun boot opdat ze gered worden of door familieleden begraven, waarop de kunstprofessionals slechts verzuchten of ze nog op tijd zullen zijn voor hun ‘aperitivo’.
Schitterende vergezichten
Bij de video Baida zie je vijftien minuten lang een sombere schuimende zee. Vaker toont Makhacheva in haar kunst exotische beelden, waarvan Tightrope uit 2015 een ultiem voorbeeld is. Te midden van schitterende vergezichten in een ruim Kaukasisch landschap draagt een koorddanser eenenzestig kunstwerken over een kloof van de ene naar de andere rotspartij.
Misschien besluit Makhacheva tijdens haar bezoek aan Friesland dit werk omringd door de schoonheid van Dagestan te tonen. Misschien brengt ze naast het chaotische circus het aangrijpende vissersverhaal. Zeker is het dat ze haar vele werelden voor je zal openen. En ja, die zullen weergaloos zijn!
Taus Makhacheva, 27 maart 2021 t/m 6 maart 2022, Fries Museum in Leeuwarden.
Cover: Installation view of Taus Makhacheva’s Charivari at Yarat Contemporary Art Centre, Baku, 2019. Foto: Pat Verbruggen. Beeld
